Macht-belangdiagram
Een macht-belangdiagram (Engels: power versus interest grid) is een conceptueel model dat inzicht geeft in de positie van actoren in een probleemsituatie. Het model geeft antwoord op vragen als:
- Wie zijn nodig om dit probleem op te lossen?
- Wie zou beschermd moeten worden?
- Wie zou eigenlijk iets moeten doen maar zal dat niet vanzelf doen?
- Met wie moeten we in onze onderhandeling rekening houden en wie kunnen we zonder risico negeren?
Je maakt dit model door actoren in een 2×2-tabel te plaatsen met als verticale dimensie de mate waarin een actor het belang (Engels: interest) stelt in een situatie, en als horizontale dimensie de mate waarin die actor beïnvloedingsmacht (Engels: power) heeft in de zin dat hij de situatie kan veranderen:
Op deze manier ontstaan vier categorieën van actoren:
- Players: Actoren die veel belang stellen in de situatie en er ook invloed op kunnen uitoefenen. Deze actoren zijn "spelers" in de zin dat zij door hun handelen ("het spel") de toekomstige situatie ("de uitkomst") bepalen.
- Subjects: Actoren die veel belang stellen in de situatie, maar weinig invloed kunnen uitoefenen. Deze actoren zijn als het ware "onderworpen" aan de spelers omdat ze niet aan de speeltafel zitten, maar wel de gevolgen van de uitkomst van het spel zullen voelen.
- Context setters: Actoren die veel invloed kunnen uitoefenen maar weinig belang stellen in de situatie. Omdat ze geen direct belang hebben bij de uitkomst spelen deze actoren zelf niet mee, maar ze kunnen bijvoorbeeld wel de "spelregels" veranderen. Op die manier bepalen ze de context voor het spel.
- Crowd: Actoren met weinig belang bij de situatie en ook weinig invloed. Deze actoren "staan er bij en kijken er naar" zonder dat het ze veel uitmaakt hoe het spel afloopt.
Om een macht-belangdiagram te maken moet je goede informatie verzamelen over de actoren, hun belangen, hun machtsmiddelen, en vooral ook hun probleempercepties, d.w.z. hoe ze tegen de situatie aankijken – wat zien ze als ongewenst of juist als kans, en wat zien ze als de oorzaak en wat als mogelijke oplossingen?
Voorbeelden
Een analyse van het actornetwerk rond de problematiek van al dan niet proefboringen laten doen naar schaliegas in de Nederlandse bodem zou het volgende macht-belangdiagram kunnen opleveren:
(vrij naar de analyse door Maurits Kreijkes als onderdeel van zijn Bachelorproject Technische Bestuurskunde, april 2013)
In plaats van een 2×2-tabel kun je actoren ook in een assenstelsel plaatsen, waarbij je de mate van macht en belang nauwkeuriger schaalt dan de ruwe tweedeling hoog/laag bij de tabelweergave. Op die manier ontstaat een diagram zoals hieronder:
(Bron: Eden & Ackermann, 2011)
