Schaal

Een schaal is een maatstaf waarmee grootheden kunnen worden gemeten. Een schaal kan continu of discreet zijn. Daarnaast is er een indeling in nominale, ordinale, interval- en ratioschalen.

Continue schalen versus discrete schalen

De meeste schalen van natuurkundige grootheden (lengte, volume, temperatuur, tijd, enz.) zijn continu: tussen twee willekeurige waarden van de grootheid kan altijd nog een waarde gevonden worden. De eenheden waarin deze grootheden worden uitgedrukt, zijn gestandaardiseerd. Maar dit betekent niet dat je geen keuze hebt. Voor temperatuur heb je celsius en kelvin (al ligt de keuze in bepaalde toepassingen vast). Voor tijd heb je een hele rij van seconde tot millennium. En door de voorvoegsels (µ, k, M en zo) kun je van de standaard SI-eenheden ook nog diverse schalen maken.

Op discrete schalen kunnen grootheden alleen waarden aannemen met bepaalde tussenafstanden.

Voorbeelden van discrete schalen

• aantallen (inwoners; capaciteit van een chip)
• de schaal van tentamencijfers (1,0; 1,5; 2,0; ...)
• de Likertschaal (bijvoorbeeld "zeer mee eens", "mee eens", "maakt niet uit", ...) (de uitspraak is 'liekert' (/ˈlɪkərt/))

Merk op: Of een schaal continu of discreet is, wordt niet bepaald door het gebruikte meetinstrument: een temperatuurschaal is continu, onafhankelijk van of de thermometer zelf continu is (zoals een alcoholthermometer) of digitaal (waardoor de aflezing discreet is).

Nominale schaal

Een nominale schaal heeft een indeling in categorieën waarbij de volgorde niet van belang is, zoals geslacht (vrouw/man), dieet (glutenvrij/vegetarisch/halal/kosher/...).

Ordinale schaal

Een ordinale schaal is een discrete schaal met een indeling in categorieën waarbij de volgorde van belang is, maar de onderlinge afstanden niet gelijk zijn. De Likertschaal is een voorbeeld. De indeling van leeftijden in bijvoorbeeld "kind", "adolescent", "volwassene", "bejaarde" is ook ordinaal.

Intervalschaal

Een intervalschaal is een schaal waarbij onderlinge afstanden belangrijk zijn, maar het nulpunt niet absoluut is. Voorbeelden zijn de celsiusschaal (40°C is niet "twee keer zo warm" als 20°C) en de jaartelling (geschiedkundig is er zelfs geen "jaar nul").

Ratioschaal

Een ratioschaal is een continue schaal die ook een nulpunt heeft.

Vergelijkingstabel

		Nominale schaal	Ordinale schaal	Interval- schaal	Ratio- schaal
Logische / wiskundige operaties	× ÷
	+ –
	< >
	= ≠
Kwalitatief of kwantitatief		Kwalitatief	Kwalitatief	Kwantitatief	Kwantitatief

(Bron: en.wikipedia.org)

Zie ook

• Dimensie
• Eenheid
• Normering