Criterium

Een criterium is een voorwaarde met betrekking tot een factor die een rol speelt in de overweging van een actor bij het nemen van een beslissing. Vaak wordt deze voorwaarde uitgedrukt als een specifieke grenswaarde van een factor. Het kan echter ook een regel of een combinatie van regels zijn.

Voorbeelden

• Het criterium voor onze deelname is dat de jaarlijkse opbrengst meer dan een ton moet zijn.

  (de factor is hier de jaarlijkse opbrengst, de voorwaarde is meer dan een ton)

• Mijn tentamencijfer voldoet gelukkig aan het slagingscriterium.

  (factor: tentamencijfer; voorwaarde: ≥6)

• De criteria voor het mogen kopen van een biertje zijn dat je niet jonger bent dan 18 en je niet al in beschonken staat verkeert.

Merk op:

1. Doelen van een actor definiëren criteria voor die actor.
2. Het woord "criterium" wordt vaak (slordig) gebruikt om enkel de factor (dus zonder voorwaarde) aan te duiden:
   • "Leeftijd, geslacht en huidskleur mogen geen criterium zijn bij werving of ontslag van personeel."
   • "De criteria waarop een projectvoorstel wordt beoordeeld zijn de doorlooptijd, de kosten van uitvoering, en de kwaliteit van het resultaat."
3. Criteria kunnen dusdanig strijdig zijn met elkaar dat niet één oplossing aan alle criteria voldoet. Zo'n beslissituatie noemen we een impasse.

⊕ Etymologie

Het woord criterium komt (via het Latijn) oorspronkelijk uit het Grieks: κριτήριον (kriterion) "test, middel om tot een oordeel te komen"). In het Grieks betekent κριτής (krites) "rechter". Het woord is verwant aan crisis: κρίσις (krisis) "scheiding, onderscheidend vermogen, beslissing, oordeel".

Merk op:

1. In het Engels gebruikt men het Griekse woord criterion.
2. De meervoudsvorm is criteria, zowel in het Grieks als in het Latijn (dus ook in het Nederlands en in het Engels).

Zie ook

• Beslisboom
• Doelenboom
• Multicriteriamodel
• Multinomiaal logitmodel