Causalerelatiediagram
Een causalerelatiediagram (Engels: causal loop diagram) is een conceptueel model dat beschrijft hoe grootheden in een systeem elkaars waarde beïnvloeden.
Een causalerelatiediagram is gerichte graaf waarin de knopen grootheden zijn (weergegeven door hun naam, soms met een ellips eromheen) en de takken (vloeiende pijlen) een transitieve beïnvloedingsrelatie weergeven. Pijlen zijn gelabeld met een + of een − waardoor de polariteit, d.w.z. de richting van de beïnvloeding, wordt weergegeven:
- Een pijl A —+→ B betekent "als A in waarde toeneemt neemt B ook in waarde toe", en ook "als A in waarde afneemt neemt B ook in waarde af".
- Een pijl A – − → B betekent "als A in waarde toeneemt neemt B juist in waarde af", en ook "als A in waarde afneemt neemt B juist in waarde toe".
Een causalerelatiediagram heeft dus een impliciete tijddimensie: de verandering in B volgt (onmiddellijk) op de verandering in A. Een cykel (loop) in een causalerelatiediagram, d.w.z. een grootheid A die (indirect) zichzelf beïnvloedt, impliceert dat het afgebeelde systeem dynamisch is.
Een causalerelatiediagram wordt, ten onrechte, ook wel een "causaal diagram" (Engels: causal diagram) genoemd. Dit is echter wat onzorgvuldig taalgebruik omdat het de relaties in het diagram zijn die "causaal" zijn, niet het diagram zelf.
Voorbeeld
Onderstaand causalerelatiediagram geeft weer hoe de bevolking in een land zich ontwikkelt.
Dit causalerelatiediagram kun je als een differentievergelijking uitschrijven:
- Bt+Δt = Bt + (Gt - St) + (It - Et)
waarin
Bt de bevolking op tijdstip t Bt+Δt de bevolking op tijdstip t+Δt Gt het aantal levendgeborenen in tijdstap t St het aantal sterfgevallen in tijdstap t It het aantal immigranten (vestigers) in tijdstap t Et het aantal emigranten (vertrekkers) in tijdstap t
Dit operationele model is uitgewerkt tot een computationeel model – zie Excel:Bevolkingsmodel.
